مقدمات ازدواج _ مسجد الزهرا _ بهمن ۹۷

در تاریخ ۹۷/۱۱/۲۸ جلسه چهارم از فصل دوم  الگوی خانواده مطلوب , تحت عنوان مقدمات ازدواج ,  و با موضوع بلوغ عاطفی توسط مهندس اعلایی ” مدیر عامل موسسه زکا ” برگزار شد.

ایشان در ابتدای جلسه مروری بر مباحث جلسه قبل داشتند و پس از آن ادامه مبحث ” الگوی خانواده مطلوب ” را شرح داداند:

تربیت عاطفی:

نیازهای عاطفی کودک:

۱- محبت و نوازش

رسول خدا (ص) فرمودند: « کسی که به کودکان رحم نکند و حرمت بزرگ سالان را به جای نیاورد از ما نیست »

(مجموعه ورام ، ج ۱ ج ۱ ص ۳۴)

رسول خدا (ص) در حال بوسیدن حسن و حسین (ع) بودند ، که شخصی به ایشان گفت : من ده فرزند دارم که هیچ یک  از آنها را هرگز نبوسیده ام !

پیامبر فرمود : « کسی که مهربانی نکند ، مهرو محبت نخواهد دید »( بحار الأنوار ، ج۴۳ ، ص ۲۹۵)

عبیدالله بن عتبه می گوید :روزی در محضر سیدالشهدا (ع) بودم که فرزند کوچک آن حضرت ، امام سجاد (ع) وارد شد , امام او را پیش خواند و به سینه اش چسبانید ، پیشانی او را بوسیده و گفت :

« پدرم به فدایت چقدر خوشبو و زیبایی !»       ( کفایه الأثر ، ص ۲۳۴ )

۲ – آرامش

افراد در برابر محرک های ناخوشایند واکنش ها و رفتارهای متفاوتی نشان می دهند . برخی سعی می کنند با آن محرک مواجه نشوند ؛ مثلاً دانش آموزی که می ترسد در امتحان نمره پایینی کسب کند از حضور در جلسه امتحان اجتناب می کند.

 ۳- شادی

   یکی از بهترین مهارت های زندگی ، توانایی شاد زیستن و شاد بودن است.

چنانکه پیامبر اکرم (ص) می فرمایند :

« خانه ای در بهشت است که به آن خانه شادی می گویند . جز کسی که کودکان را شاد کرده باشد وارد آن نمی گردد ».

( کنز العمال ج ۳ ص ۱۷۰)

بچه ها برای شاد بودن نیازمند فعالیت های آزاد و اوقات فراغت هستند . بنابراین والدین در هنگام برنامه ریزی برای فعالیت های روزانه فرزندان ، از انباشتن فعالیت های زیاد در برنامه روزانه خودداری کنند ، گاهی اجازه دهند فرزندان آزادانه بازی کنند و تخیلاتشان راهنمای آنها در انتخاب فعالیت هایشان باشد.

در روایات معصومین (ع) به تأمین نیازهای عاطفی کودکان بسیار توصیه شده است. امام علی (ع) می فرماید:

وَارْحَمْ مِنْ اهْلِک الصَّغیرَ      در خانواده ات به کودکان ترحّم و مهربانی کن.

امام صادق (ع) می فرماید:

فرزندانتان را بسیار ببوسید؛ زیرا برای شما در هر بوسیدن درجه ای است.

هفت سال اول زندگی کودک ، زمان آموزش جدی و رسمی او نیست و نباید با آموزش های نامتناسب با سن او ، روان وی را آزرده ساخت. کودکان به طور طبیعی نیازمند نوازش و مهرورزی هستند.

مهر ورزیدن به کودک ، عامل مؤثری در رشد و سلامت روانی و شخصیت او است و بی توجهی به این نیاز اساسی و طبیعی،بزرگترین علت ناهنجاریهای روانی و دین گریزی آنان به شمار می رود.

اصل دیده شدن و شنیده شدن: 

۱- دوران جنینی و قبل از آن

دیدن فرزند قبل از ازدواج: پیش از آنکه تولد صورت گیرد ، تربیت آغاز می شود ؛ چرا که اکثر صفات روحی والدین در چگونگی شخصیت فرزندان موثر است. براین اساس ضروری است که پدر و مادر قبل از آنکه تصمیم بگیرند صاحب فرزند شوند، درپالایش روح و پاکیزه ساختن نفس و اخلاق خویش بکوشند .

همانطور که پیامبر اعظم (ص) فرمودند :

« با خانواده خوب و شایسته وصلت کنید؛ زیرا ژن و خون اثر دارد»( الوافی، ج۳ ، ص ۷۰۶ )

« سجایای اخلاقی نشان و دلیل پاکی وراثت است » (تصنیف غرر الحکم و درر الکلم ص ۲۵۴ )

در سنین کودکی ، زمینه های یادگیری و تربیت بیشتر از دیگر مراحل عمر فراهم است.

۲- دوران کودکی و جوانی: (هفت سال اول)

از بدو تولد تا سه سالگی که دوره مراقبت و پرستاری از کودک نامیده می شود .

در این دوره کودک سرشار از نیاز است و در عین حال هیچ نیرو و توانی برای مواظبت از خود و رفع احتیاجاتش ندارد  بنابراین نیازمند مراقبت همه جانبه والدین است.

• از سه تا هفت سالگی زمان ماجراجویی و شناخت کودک محسوب می شود . در این دوره کنجکاویهای کودک شروع می شود و او سعی می کند دنیای اطراف خود را کشف کند.

دوران کودکی و جوانی :(هفت سال دوم)

هفت تا نه سالگی دوره تفکر منطقی است . تفکر منطقی به تفکری گویند که مستدل و مرتبط با منطق و دلیل باشد . کودکان در این سن فکر و ذهنشان ، درباره کیفیت زندگی و پیدایش حیات بیدار می شود. درباره مسائل مربوط به خودشان می اندیشند و مطالبی را با عبارات کودکانه می پرسند که تا حدودی نشانگر پرسه زدن ذهن آنان در مسائل مبدأ و معاد است. پدر و مادر باید در این زمینه و به گونه ای هوشیار باشند به سوالات آنها جواب مناسب دهند تا یادآوری کننده هدفمند بودن نظام خلقت باشد.

به نه تا دوازده سالگی دوره ی دلیل پذیری گفته می شود. در این دوره کودک ، قادر به عرضه برهان و دفاع از آن نیست اما استدلال های منطقی دیگران را به راحتی می پذیرد. به طور کلی هفت سال دوم دوره خدمتگزاری ، فرمانبری و ادب آموزی کودک است. اطاعت و حرف شنوی از ویژگی های این مرحله به شمار می رود . به همین خاطر تعلیم و تربیت و عادت دادن به ویژگی های صحیح رفتاری باید با جدیت بیشتری در این مرحله صورت گیرد.

کشف و شناسایی استعداد فرزندان

از امام صادق (ع) است که :

« مردم ، معدن هایی همانند معادن طلا و نقره اند » ( من لایحضره الفقیه ، ج ۴ ، ص ۳۸۰ )

تربیت جسمی:

سلامت جسم ، ارتباط تنگاتنگی با سلامت فکر و روان ، آدمی دارد.

از رسول اکرم (ص) است که :

« … به راستی که برای بدن تو بر تو حقی است … » ۱. مکاتیب الأئمه (ع) ، ج ۱ ، ص ۱۲۸ .

پرورش اندام و محافظت از بدن در برابر انواع بیماری ها توجه کافی مبذول داشت . از آنجا که حواس پنج گانه ی ما دریچه هایی به سوی جهان خارج هستند.

تغذیه مناسب

تغذیه مناسب و کافی از مهم ترین عوامل پرورش و سلامت جسم است.

ــ فرزندان خویش را همواره به اعتدال در خوردن و آشامیدن تشویق کنید .

 فرمان خداوند است که :

« … کُلُوا وَ اشرَبوا وَ لا تُسرِفُوا إنَّهُ لایحِبُّ المُسرِفین » ( سوره اعراف ، آیه ۳۱ ).

ــ برنامه غذایی مناسب و منظمی برای کودکان در نظر بگیرید.

عادات غذایی واداب آن را جدی بگیریم.

« فرزندم ، می خواهی چهار کار به تو بیاموزم که با به کار بستن آنها از طبیب بی نیاز شوی ؟ »

« بر سفره غذا منشین مگر وقتی که گرسنه باشی ، از خوردن دست بکش در حالی که هنوز اشتها داری ، غذا را خوب بجو و هرگاه خواستی بخوابی ، قضای حاجت کن . اگر اینها را به کار بندی از طبیب بی نیاز خواهی شد ».

(طب الأئمه (ع) ، شبر ، ص ۲۲۴ .)

بهداشت و نظافت

« با هروسیله ای که می توانید خودتان را پاکیزه کنید ؛ زیرا خداوند متعال ، اسلام را بر پایه پاکیزگی بنا نهاده است و هرگز به بهشت نمیرود ، مگر پاکیزگان ». نهج الفصاحه ، ص ۳۹۲.

 

لباس مناسب

پوشش از مراتب انسانی است و در آیات و روایات متعددی به مسئله پوشش

پرداخته اند . از آیات الهی است که : 

( یا بنی آدَمَ قَد أَنزَلنا عَلَیکُم لِباساً یواری سَوآتِکُم وَریشاَ وَلِباسُ التَّقوی ذلِکَ خَیرُ ذلِکَ مِن آیاتِ اللهِ لَعَلَّهُم یذَّکَّرُونَ ) .( سوره اعراف ، آیه ۲۶).

ورزش و بازی

یکی از مؤثرترین عواملی که در سلامت جسمی انسان و رشد و تعالی او نقش بسزایی دارد ؛ ورزش و بازی است . این عامل نه تنها به پرورش قوای جسمانی کمک می کند ، بلکه در تعالی قوای عقلانی ، روحی و روانی نیز تأثیر زیادی دارد. بنابراین بخشی از وظایف والدین و مربیان ، فراهم کردن زمینه بازی های مفید و ورزش های سالم و پر نشاط برای کودکان است و بهتر است که خود نیز ساعاتی از وقت خود را به بازی و ورزش کردن با آنها بگذرانند.

« به فرزندانتان تیراندازی بیاموزید که به تحقیق بین هدف و تیر ، باغی است از باغ های بهشت ».کنزالعمال،ج۴ص۳۵۱

در میان متفکران مسلمان ، ابن سینا به این موضوع توجه دارد و می گوید :

« تا سن چهارده سالگی نباید تمام اوقات طفل صرف تحصیل شود بلکه باید قسمتی نیز صرف ورزش گردد ».

ریاضت جسمی

رنج و زحمت برای شکوفایی استعدادهای کودکان لازم است و خصلت هایی هم چون : خودباوری ، پشتکار ، اراده ، مقاومت ، اعتماد به نفس را در آنها پرورش می دهد.

وقتی پدر و مادر بیش از اندازه به کودک از نظر خوراک ، پوشاک و… اهمیت دهند او را فردی ناز پرورده بار خواهند آورد. « تربیت ناز پرورده » مانند پرورش گل خانه ای است که شرایط غیر طبیعی را برای تربیت فراهم می کند ونمی گذارد کودک با واقعیت زندگی ، او فردی  بی اراده ، خود باخته و شکننده خواهد بود.

( ر.ک. کودک ؛ تربیت ؛ زندگی از مجموعه روانشناسی تربیت کودک (۳) ؛ کودک و معنای زندگی ، عبدالعظیم کریمی ، ص ۱۸)

« شکیبایی در هنگام عافیت و برخورداری بسیار دشوارتر از شکیبایی در هنگام بلا و مصیبت می باشد ».( بحار الأنوار ، ج ۶۸ ، ص ۹۰)

• برای پرورش روحیه صبوری و تقویت اراده در کودکان ، والدین باید برخی از خواسته های کودکان رابا تأخیر البته دراین گونه آموزش ها باید متناسب با سن ، ظرفیت کودک و آستانه تحمل او عمل کرد.

خواب و استراحت

خوابیدن و استراحت کردن: از نیازهای اساسی انسان ، است . خداوند متعال خواب را مایه آرامش انسان قرار داده است.

چنانکه می فرماید ( وَجَعَلنا نَومَکُم سُباتا ) « و خواب را مایه آرامشتان قرار دادیم ». از امام صادق (ع) نیز است که : « خواب سبب آسایش تن است ». من لایحضره الفقیه ، ج ۴، ص ۴۰۲

همچنین خواب سبب م یشود ، خستگی ها رفع شوند و قوای جسمی ، روحی و روانی تجدید شود.

از امام رضا (ع) است که :

« خواب ، شهریار مغز و عامل پایداری بدن است ». طب الرضا (ع) ، ص ۱۹۶

« خوابیدن ابتدای روز ( بین الطلوعین ) بی خردی است و خواب قیلوله ( قبل از ظهر ) نعمت است و خواب نزدیک غروب حماقت است وخوابیدن درفاصله ی بین نمازمغرب وعشاء مانع رزق و روزی می شود».  مکارم الأخلاق،ص۲۸۸

همچنین خوابیدن در برخی از اوقات نیز آثاری در پی دارد که در روایات اسلامی به آن اشاره شده است .

این مبحث ادامه دارد….